ตรวจอาการปลายประสาทอักเสบ (Peripheral Neuropathy)

[siritidaphon]

ตรวจอาการปลายประสาทอักเสบ (Peripheral Neuropathy)

ปลายประสาทอักเสบ (Peripheral Neuropathy) เป็นภาวะที่เส้นประสาทนอกสมองและไขสันหลัง (Peripheral Nerves) ได้รับความเสียหายหรือทำงานผิดปกติ ทำให้เกิดอาการต่างๆ เช่น ปวด ชา อ่อนแรง หรือรู้สึกผิดปกติในส่วนต่างๆ ของร่างกาย เส้นประสาทเหล่านี้ทำหน้าที่ส่งข้อมูลจากสมองและไขสันหลังไปยังส่วนอื่นๆ ของร่างกาย เช่น แขน ขา มือ เท้า รวมถึงส่งสัญญาณความรู้สึกกลับมายังสมอง

สาเหตุของปลายประสาทอักเสบ
ปลายประสาทอักเสบมีสาเหตุได้หลากหลายมาก และบางครั้งก็หาสาเหตุที่ชัดเจนไม่ได้ (Idiopathic) สาเหตุที่พบบ่อย ได้แก่:

โรคเบาหวาน (Diabetic Neuropathy): เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด ระดับน้ำตาลในเลือดสูงเรื้อรังทำลายเส้นประสาท มักเริ่มที่เท้าและขาแล้วค่อยลามขึ้นไป
การขาดวิตามิน: โดยเฉพาะวิตามิน B1, B6, B12, วิตามิน E และไนอะซิน ซึ่งจำเป็นต่อสุขภาพของเส้นประสาท
การติดเชื้อ: เช่น งูสวัด (Post-herpetic Neuralgia), HIV/AIDS, โรคไลม์ (Lyme disease), โรคคอตีบ (Diphtheria)
โรคแพ้ภูมิตัวเอง (Autoimmune Diseases): เช่น โรคเอสแอลอี (SLE), โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis), กลุ่มอาการกิลแลง-บาร์เร (Guillain-Barré Syndrome), โรค Sjogren's Syndrome
การได้รับสารพิษ: เช่น สารเคมีอุตสาหกรรม, โลหะหนัก (ตะกั่ว, สารหนู, ปรอท), ยาบางชนิด (ยาเคมีบำบัดบางชนิด, ยารักษาเอชไอวี, ยาลดไขมันบางชนิด)
การดื่มแอลกอฮอล์หนัก: แอลกอฮอล์สามารถเป็นพิษต่อเส้นประสาท และมักมาพร้อมกับการขาดวิตามิน
การบาดเจ็บหรือการกดทับเส้นประสาท: เช่น อุบัติเหตุ, การเคลื่อนไหวซ้ำๆ (เช่น Carpal Tunnel Syndrome), การกดทับจากเนื้องอก
โรคไตเรื้อรัง: ของเสียสะสมในร่างกายสามารถทำลายเส้นประสาทได้
โรคตับเรื้อรัง: เช่น ตับแข็ง

ภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน (Hypothyroidism):
โรคทางพันธุกรรม: เช่น Charcot-Marie-Tooth disease
มะเร็ง: บางชนิดอาจส่งผลต่อเส้นประสาทโดยตรง หรือจากการรักษามะเร็ง (เคมีบำบัด, รังสีรักษา)
อาการของปลายประสาทอักเสบ
อาการจะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับชนิดของเส้นประสาทที่ได้รับผลกระทบ (Sensory, Motor, Autonomic) และความรุนแรงของความเสียหาย:

อาการทางระบบประสาทรับความรู้สึก (Sensory Symptoms):

ชา (Numbness): มักเริ่มที่ปลายมือปลายเท้า แล้วค่อยลามขึ้นมา (ถุงมือและถุงเท้า)
รู้สึกเหมือนมีเข็มทิ่ม (Pins and Needles): หรือรู้สึกยิบๆ คันๆ
ปวดแสบปวดร้อน (Burning Pain): หรือปวดแปลบคล้ายไฟช็อต
รู้สึกคล้ายโดนไฟฟ้าช็อต
ความรู้สึกสัมผัสผิดปกติ: เช่น เจ็บปวดเมื่อสัมผัสเบาๆ (Allodynia), รู้สึกเจ็บปวดรุนแรงกว่าปกติ (Hyperalgesia)
สูญเสียการรับรู้ตำแหน่งของข้อต่อ (Proprioception): ทำให้เดินเซ หรือทรงตัวลำบาก

อาการทางระบบประสาทสั่งการ (Motor Symptoms):

กล้ามเนื้ออ่อนแรง (Muscle Weakness): ยกแขนขาไม่ขึ้น หรือไม่มั่นคง
กล้ามเนื้อฝ่อลีบ (Muscle Atrophy): กล้ามเนื้อเล็กลงเมื่อเวลาผ่านไป
การเคลื่อนไหวผิดปกติ: เช่น เดินสะดุดบ่อย, หยิบจับสิ่งของลำบาก, อาจมีอาการกระตุกของกล้ามเนื้อ

อาการทางระบบประสาทอัตโนมัติ (Autonomic Symptoms):

ปัญหาเรื่องการย่อยอาหาร: ท้องอืด ท้องเสีย หรือท้องผูก
ปัญหาเรื่องความดันโลหิต: ความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนท่า (Orthostatic Hypotension) ทำให้หน้ามืด วิงเวียน
ปัญหาเกี่ยวกับเหงื่อออก: เหงื่อออกมากผิดปกติ หรือเหงื่อออกน้อยผิดปกติ
ปัญหาทางเพศ: อวัยวะเพศไม่แข็งตัวในเพศชาย
ปัญหาการควบคุมปัสสาวะ: ปัสสาวะลำบาก หรือกลั้นปัสสาวะไม่อยู่
ปัญหาการควบคุมอุณหภูมิร่างกาย

การวินิจฉัย
ประวัติทางการแพทย์และตรวจร่างกาย: แพทย์จะซักประวัติอย่างละเอียดและตรวจระบบประสาท
การตรวจเลือด: เพื่อหาสาเหตุที่ซ่อนอยู่ เช่น เบาหวาน, การขาดวิตามิน, โรคไต, โรคตับ, การติดเชื้อ, ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง
การตรวจการนำไฟฟ้าของเส้นประสาท (Nerve Conduction Study - NCS) และการตรวจคลื่นไฟฟ้ากล้ามเนื้อ (Electromyography - EMG): เป็นการตรวจที่สำคัญที่สุด เพื่อประเมินการทำงานของเส้นประสาทและกล้ามเนื้อ
การตัดชิ้นเนื้อเส้นประสาท (Nerve Biopsy): ในบางกรณีที่หาสาเหตุยาก
การตรวจภาพวินิจฉัย: เช่น MRI เพื่อหาการกดทับเส้นประสาท

การรักษา
เป้าหมายหลักของการรักษาคือ การรักษาสาเหตุที่ทำให้เกิดปลายประสาทอักเสบ และ การจัดการกับอาการ

รักษาสาเหตุ:

ควบคุมเบาหวาน: คุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
เสริมวิตามิน: ให้วิตามินที่ขาด
รักษาโรคต้นเหตุ: เช่น โรคแพ้ภูมิตัวเอง, โรคไต, การติดเชื้อ
หลีกเลี่ยงสารพิษหรือแอลกอฮอล์: หากเป็นสาเหตุ
การผ่าตัด: ในกรณีมีการกดทับเส้นประสาท

การจัดการอาการ:

ยาแก้ปวด/ยาคลายปวดเส้นประสาท:
ยาแก้ปวดทั่วไป (NSAIDs)
ยากลุ่ม Tricyclic Antidepressants (เช่น Amitriptyline)
ยากลุ่ม Anticonvulsants (เช่น Gabapentin, Pregabalin)
ยาแก้ปวดชนิดทา เช่น Capsaicin Cream
การทำกายภาพบำบัด: เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ เพิ่มการทรงตัว และลดอาการปวด
การรักษาทางเลือก/เสริม: เช่น การฝังเข็ม, การนวด (ควรปรึกษาแพทย์)
การดูแลเท้า: โดยเฉพาะในผู้ป่วยเบาหวาน เพื่อป้องกันการเกิดแผล เนื่องจากอาจมีการรับความรู้สึกที่ลดลง

คำแนะนำ: หากสงสัยว่าตนเองมีอาการปลายประสาทอักเสบ ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อวินิจฉัยและรับการรักษาที่เหมาะสมโดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันไม่ให้อาการลุกลามหรือเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงครับ